«21 Θεσσαλοί αγωνιστές της επανάστασης»
«200 χρόνια ελληνική επανάσταση 1821 – 2021»
ΑΝΘΟΥΣΑ ΠΟΛΥΑΝΘΗ ΓΙΑΝΝΑΡΟΥ
Σήμερα θα γνωρίσουμε 21 θεσσαλούς ήρωες και αγωνιστές των επαναστατικών χρόνων που ξεσηκώθηκαν άλλοι με τα άρματα κι άλλοι με την πένα, για να ελευθερώσουν την πολυαγαπημένη πατρίδα. Θα μάθουμε για το μαρτυρικό παρελθόν της Θεσσαλίας και τους πολύχρονους αγώνες της μέχρι την πολυπόθητη λευτεριά της. Θα ακούσουμε ονόματα επωνύμων αλλά και πολλά αφανών αγωνιστών με καταγωγή τη Θεσσαλία.
Τα δυσβάσταχτα εκείνα χρόνια της τουρκικής σκλαβιάς ανάγκασαν χιλιάδες ρωμιούς να ξενιτευτούν στην ελεύθερη Ευρώπη. Για να γλιτώσουν τα παιδιά τους απ το απάνθρωπο παιδομάζωμα τα έστελναν για σπουδές στις πρωτεύουσες του πολιτισμού, τη Βιέννη, την Τεργέστη, το Βουκουρέστι, τη Μόσχα,κλπ, όπου εκεί διέπρεψαν. ΄Ομως δεν ξεχνούσαν τη σκλαβωμένη πατρίδα τους και με κάθε τρόπο προσπάθησαν να βοηθήσουν στην απελευθέρωσή της.
Ξεχωριστή θέση στο πάνθεον αυτών των ηρώων κατέχει ο εθνεγέρτης και εθνομάρτυρας Ρήγας Φεραίος, ο Βελεστινλής. (1757-1798).Γεννήθηκε το 1757 στο Βελεστίνο Μαγνησίας, γι αυτό του προσδόθηκε η επωνυμία Βελεστινλής. Το πραγματικό του όνομα ήταν Αντώνιος Κυριαζής. Οι γονείς του ήταν πολύ ευκατάστατοι, αλλά γρήγορα ξενιτεύτηκε από το φόβο του παιδομαζώματος. Φιλομαθέστατον το πλούσιο αρχοντόπουλο σπούδασε στο φημισμένο σχολείο της Ζαγοράς του Πηλίου, τα Αμπελάκια του Ολύμπου, τη βιβλιοθήκη της Αθωνιάδας σχολής του Αγ. ΄Ορους (1749-1809), την Κωνσταντινούπολη όπου έμαθε Τουρκικά, Γαλλικά, Αγγλικά, Γερμανικά ακόμη και Αραβικά, και ανέλαβε εκεί γραμματέας του Αλ.Υψηλάντη. Όταν ο Υψηλάντης ανέλαβε τη διοίκηση στη Μολδαβία και ο Μαυρογένης στη Βλαχία, ο Ρήγας άπλωσε τη δράση του σ όλη την Ευρώπη. Σχετίστηκε με εμπόρους, ανθρώπους των γραμμάτων, πολιτικούς και ηγεμόνες και εργάστηκε ως διερμηνέας του Γαλλικού προξενείου.
Ο Ρήγας Φεραίος, συγγραφέας και ποιητής, στη Βιέννη εξέδωσε την περίφημη, Μάγκνα Κάρτα, τη Χάρτα της Ελλάδος, ένα μνημειώδες έργο με διαστάσεις 2,07χ2,07μ, που χωρίζονταν σε 12 φύλλα, 70χ50 εκ. Απεικόνισε τον ελλαδικό χώρο και μέρος της Βαλκανικής χερσονήσου νότια του Δούναβη. Κατέγραψε πλήθος παραστάσεων Ιστορίας και Μυθολογίας, 5.800 τοπωνύμια με τις αποικίες της αρχαίας Ελλάδος, μεγάλους άνδρες, βασιλείς, ελ. νομίσματα, και έδωσε ζωντανή την ιστορία του έθνους, < όπου είχε ακμάσει ο Ελληνισμός, που ήταν κι έπρεπε να ξαναγίνει δικός του>. Με χρηματοδότηση του Αργέντη τυπώθηκαν 1220 αντίτυπα.
Το Φθινόπωρο του 1797 με άκρα μυστικότητα, τύπωσε στο τυπογραφείο των αδελφών Πούλιου 3.000 αντίτυπα τα επαναστατικά του έργα το <Στρατιωτικόν Εγκόλπιον>, την πραγματεία του < Νέα πολιτική διοίκησις> με το < Θούριο> που ήταν ένας < Ορμητικός Πατριωτικός Ύμνος> 126 στίχων. Μια προσταγή μεγάλη, όπως εξήγησε, με μοναδικό στόχο να εκπαιδεύσει, να εμψυχώσει τους ΄Ελληνες κι όλους τους σκλαβωμένους της Βαλκανικής να ελευθερώσουν το γένος τους.
Τα φρικτά χρόνια της Τουρκοκρατίας, 400 για τη νότιο και 500 για τη βόρειο Ελλάδα, είχαν σαν πικρό αποτέλεσμα να σβηστεί η Ελλάδα από τό χάρτη της Ευρώπης. ΄Οταν λοιπόν, μετά από προδοσία, το Δεκέμβρη του 1797 συνελήφθη και φυλακίστηκε με τους συνεργάτες του στην Τεργέστη, στάλθηκε στη Βιέννη το Φλεβάρη του 1798 και τέλος παραδόθηκε στους φιλότουρκους Αυστριακούς, ο αυστριακός ανακριτής ρώτησε το Ρήγα:
«Από πού κατάγεσαι; ποια είναι η πατρίδα σου;». Και ο Ρήγας με αχαμήλωτο βλέμμα απάντησε: «Είμαι ΄Ελλην, κατάγομαι από την Ελλάδα».
«Από την Ελλάδα!», είπε ειρωνικά ο ανακριτής και σηκώθηκε και πήγε εμπρός στον χάρτη της Ευρώπης «Δεν βλέπω καμιά Ελλάδα στον χάρτη», συνέχισε ειρωνικά. «Δεν υπάρχει Ελλάδα στην Ευρώπη!»
«Θα αναγκαστούν να την ξαναβάλουν στον χάρτη σε λίγο καιρό όσοι μισέλληνες την έβγαλαν από εκεί», απάντησε ατρόμητος ο Ρήγας. Και έγιναν πράξη τα «προφητικά» του λόγια με τον ηρωικό αγώνα της γενιάς του 1821 για την αποτίναξη του τουρκικού ζυγού.
Στις 10 Μαΐου του 1798 τους παρέδωσαν στους Τούρκους του Βελιγραδίου και φυλακίστηκαν στον Πύργο Νεμπόισα (Небојша), παραποτάμιο φρούριο του Βελιγραδίου. Εκεί, ύστερα από συνεχή βασανιστήρια, στις 24 Ιουνίου του 1798, στραγγαλίστηκαν και τα σώματά τους ρίχτηκαν στον Δούναβη, σύμφωνα με τα επίσημα Αυστριακά έγγραφα. Οι Οθωμανικές Αρχές, όπως υποστηρίζεται, διέδωσαν ψευδώς ότι οι οκτώ έγκλειστοι είχαν δραπετεύσει.
Μπορεί ο βάρδος της λευτεριάς να μη ζούσε όταν ξέσπασε η επανάσταση του 1821, αλλά είναι αυτός που προετοίμασε τη συνείδηση των σκλαβωμένων όπως ήταν τα τελευταία λόγια του < εγώ αρκετό σπόρο έσπειρα, άλλοι θα θερίσουν…> ΄Οπως και έγινε!
«Ο μεγαλύτερος ευεργέτης της φυλής μας ήταν ο Ρήγας Φεραίος. Το μελάνι του θα είναι πολύτιμο ενώπιον του θεού, όσο το αίμα του το άγιο» είπε ο αρχιστράτηγος Θ. Κολοκοτρώνης
΄Ενας αγωνιστής που επίσης με την πένα του εργάστηκε και βοήθησε την επανάσταση ήταν και ο Άνθιμος Γαζής. ΄Ηταν κληρικός, συγγραφέας, χαρτογράφος και από τους σημαντικότερους διαφωτιστές. Γεννήθηκε το 1758 στις Μηλιές του Πηλίου από φτωχούς γονείς. Είχε συνολικά άλλα επτά αδέλφια. Ο πατέρας του Παναγιώτης πέθανε όταν ο Άνθιμος ήταν τριών ετών. Το κοσμικό του όνομα ήταν Αναστάσιος και το οικογενειακό του Γκάζαλης. Σπούδασε στη γενέτειρά του, στη Ζαγορά και στην Κωνσταντινούπολη, όπου και χειροτονήθηκε αρχιμανδρίτης. Το 1796 έγινε εφημέριος του ναού του Αγ. Γεωργίου της ελληνικής παροικίας στη Βιέννη της Αυστρίας. Από το 1799 – 1812 ανέπτυξε ιδιαίτερη συγγραφική και εκδοτική δραστηριότητα, εκδίδοντας έργα Ελλήνων ή ξένων συγγραφέων μεταφρασμένα από τον ίδιο. Ξεχωρίζουν τα δικά του έργα, όπως η πεντάτομη Ελληνική Βιβλιοθήκη (1807), η οποία περιλαμβάνει βιογραφίες αρχαίων συγγραφέων, και το τρίτομο Λεξικό της Αρχαίας Ελληνικής (1809–1816). Το 1811, με υπόδειξη του Κοραή εξέδωσε στη Βιέννη το περιοδικό <Ερμής ο Λόγιος>, το πιο αξιόλογο προεπαναστατικό έντυπο. Ο ίδιος είχε την επιμέλεια του περιοδικού ως το 1814. Το περιοδικό συνέχισε να κυκλοφορεί μέχρι το 1821.
H χαρτογραφική του ενασχόληση ήταν πολύ αξιόλογη. Σημαντικότερο έργο του είναι ο Πίναξ Γεωγραφικός της Ελλάδος τον οποίο εξέδωσε στη Βιέννη το 1800, που θεωρείται μία νέα έκδοση της Χάρτας του Ρήγα. ΄Ηταν μικρότερων διαστάσεων από αυτήν, (102 Χ 104 εκ.), και είναι σήμερα, ένας από τους σπανιότερους ελληνικούς χάρτες, αφού σώζονται μόνο 6 αντίτυπά του στο εξωτερικό. Ένα από αυτά κοσμεί την Κεντρική Εθνική Βιβλιοθήκη της Ιταλίας στη Φλωρεντία . Ένας άλλος εξαιρετικά σπάνιος χάρτης του Γαζή (Άτλας περιέχων καθολικούς γεωγραφικούς πίνακας της υδρογείου σφαίρας) αποκτήθηκε από την Εθνική Βιβλιοθήκη της Αυστραλίας.
Ο Γαζής πίστευε ότι μόνο με την πνευματική αφύπνιση των υποδούλων θα επιτυγχανόταν η Επανάσταση. Ανέπτυξε το εκπαιδευτικό σύστημα στην Ελλάδα. Το 1814, σε συνεργασία με τον Καποδίστρια και άλλους σημαντικούς Έλληνες, ίδρυσε τη Φιλόμουσο Εταιρεία (Βιέννης), πολιτιστική οργάνωση, η οποία είχε ουσιαστικά πολιτική χροιά. Παράλληλα, ξεκίνησε την ανέγερση στην πατρίδα του, τις Μηλιές, πρότυπο σχολείο, εστιασμένο στις φυσικές επιστήμες.
Το 1817 έφτασε μέχρι την Οδησσό, προκειμένου να συλλέξει συνδρομές για τη Σχολή. Εκεί τον βρήκε ο Σκουφάς και του πρότεινε να γίνει μέλος της Φιλικής Εταιρείας. Ο Γαζής δίστασε και έτσι επέστρεψε στις Μηλιές, όπου, μαζί με τον Γρηγόριο Κωνσταντά, οργάνωσε τη Σχολή. Εκεί τον συνάντησε ο Ξάνθος, ο οποίος κατάφερε να τον πείσει να μπει στην Εταιρεία. Ήταν ένας από τους σημαντικότερους παράγοντες της, καθώς συνέβαλε στη μύηση νέων μελών και συνεννοήθηκε με ντόπιους οπλαρχηγούς, έτσι ώστε να προετοιμάσει την Επανάσταση. Υπήρξε ο σύνδεσμος για τους Φιλικούς που βρίσκονταν στη Ρωσία και στη Μολδοβλαχία, και τους μυημένους στην Πελοπόννησο και τη Στερεά Ελλάδα.
Τον Μάιο του 1821 κήρυξε την επανάσταση στη Θεσσαλία και τη Μαγνησία και έλαβε μέρος σε όλες τις μετέπειτα μάχες στην περιοχή. Συγκεκριμένα στις 7 Μαΐου εξέδωσε τη διακήρυξή του με τίτλο «Προς τους λαούς της Ζαγοράς, των Φερών και της Αγυιάς». Σ αυτή μεταξύ των άλλων τονίζει τη σημασία του Ρήγα και της θυσίας του, ότι ο ίδιος ο Ρήγας προΐσταται στην επαναστατημένη Θεσσαλία και ο Θούριός του έγινε το <<εγερτήριον σάλπισμα>> Με τον Μπασδέκη, το Γαρέφη και άλλους ύψωσε την σημαία της ελευθερίας στα χωριά του Πηλίου. Η σημαία αυτή ήταν λευκή με κόκκινο σταυρό και με τέσσερις μικρότερους σταυρούς στα λευκά τετράγωνα της σημαίας. Οι επαναστάτες προς τιμήν του Ρήγα συνεδριάζουν στο Βελεστίνο στις 11 Μαΐου 1821. Σύστησαν τη ΒΟΥΛΗ ΘΕΤΤΑΛΟΜΑΓΝΗΣΙΑΣ της οποίας πρόεδρος ήταν ο Άνθιμος Γαζής και γραμματέας ο Φίλιππος Ιωάννου, ο μετέπειτα καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Η βουλή αυτή εξέδωσε επαναστατική προκήρυξη , με την οποία καλούσε τους υπόδουλους χριστιανούς του κάμπου του Βελεστίνου , του κάμπου του Αλμυρού , των 24 χωριών του Πηλίου , του Βόλου να ξεσηκωθούν εναντίων των Τούρκων.
Μετά την αποτυχία της επανάστασης στη Θεσσαλία κατέφυγε στον Νότο.
Συμμετείχε στις πρώτες εθνοσυνελεύσεις ως εκπρόσωπος της Θεσσαλίας (Α‘ Εθνοσυνέλευση Επιδαύρου, Β‘ Εθνοσυνέλευση Άστρους και Τροιζήνας). Επίσης έγινε σχολάρχης στην Τήνο και τη Σύρο, όπου πέθανε το 1828 σε ηλικία 70 ετών.
Το Πήλιο με τα πολυπληθή τότε 24 χωριά του και τα αλλεπάλληλα επαναστατικά κινήματα ανέδειξε πολλούς αγωνιστές, μεγάλους δασκάλους και διαφωτιστές. ΄Ενας απ αυτούς ήταν ο Κωνσταντάς Γρηγόριος (1758-1844) που γεννήθηκε το 1758 στις Μηλιές. Οι γονείς του, ο Ευστάθιος Κωνσταντάς και η Συρήνω το γένος Φιλιππίδη, ήταν αγρότες. ΄Εμαθε τα πρώτα γράμματα από τον καλόγερο Άνθιμο Πανταζή. Το 1778, υπηρέτησε ως ιεροδιάκονος στην Επισκοπή Σκοπέλου, μετονομασθείς από Γεώργιος σε Γρηγόριο. Από εκεί τον συναντάμε στον Άθω, τη Χίο, την Κωνσταντινούπολη και το 1780 στο Βουκουρέστι όπου με τον ξάδερφό του Δανιήλ Φιλιππίδη, (1780-1794) διδάχτηκαν και δίδαξαν το νεοελληνικό διαφωτισμό και έγιναν ένθερμοι ζηλωτές της δημοτικής γλώσσας. Ανέλαβε σχολάρχης στην Ηγεμονική Ακαδημία, αλλά υποφέροντας από φυματίωση ταξίδεψε στη Βενετία και την Πάδοβα. Δίδαξε στα Αμπελάκια, στη διάσημη Σχολή το 1794-1806. Ακολούθησε η Κωνσταντινούπολη και η Σχολή των Μηλεών(1807-1821). Παρόλο ότι είχε πολλές προτάσεις για να διδάξει στην Ιόνιο Σχολή και την Πατριαρχική Σχολή της Ξηροκρήνης, προτίμησε να γυρίσει στην πατρίδα του τις Μηλιές και να ιδρύσει την περίφημη σχολή των Μηλεών, καθώς και τη βιβλιοθήκη με 4.000 τόμους από δωρεές προσωπικές και του Άνθιμου Γαζή. Με έμβλημα το «Ψυχής άκος» (θεραπεία ψυχής) στην είσοδο της πλούσιας βιβλιοθήκης της Σχολής, η Σχολή των Μηλεών απέκτησε γρήγορα φήμη σημαντικού εκπαιδευτικού κέντρου.
Στην επανάσταση του Πηλίου του 1821 ταξίδεψε για βοήθεια στην ηπειρωτική και νησιωτική χώρα, στα Ψαρά και στα Κύθηρα. Στην Πελοπόννησο συμμετείχε σε κυβερνητικές επιτροπές και Εθνοσυνελεύσεις εκπροσωπώντας την περιοχή του. Το 1824 ο Καποδίστριας τον διόρισε ως Γενικό Έφορο της Παιδείας και ανέπτυξε έντονη δραστηριότητα στην ίδρυση σχολείων, εξεύρεση δασκάλων και διδακτικών βιβλίων, στην οικονομική διαχείριση και στη διδασκαλία των περίπου 500 οικοτρόφων του Ορφανοτροφείου της Αίγινας, όπου συγκεντρώθηκαν τα ορφανά των νεκρών του 21. Συνέχισε να διδάσκει στη σχολή Μηλεών πάντοτε αμισθί μέχρι το θάνατό του, στις 6 Αυγούστου 1844.
Ο Κωνσταντάς έδωσε ένα λαμπρό παράδειγμα, ανιδιοτελούς προσήλωσης στα ιδανικά του, συνέπειας, ταπεινοφροσύνης και φιλοπατρίας.
Τα παλικάρια που δεν μπορούσαν ν΄ αντέξουν τη σκλαβιά και τα δεινά των τυράννων, παίρναν τα βουνά και εκεί ζούσαν μακριά απ τα σπίτια τους, μέσα σε σπηλιές και ψηλά στα βουνά, όπου εκπαιδεύονταν στον κλεφτοπόλεμο. Ολόκληρες οικογένειες αρματωλών και κλεφτών πολεμιστών είχαν τη βάση τους στα βουνά του Ολύμπου, τ΄ ΄Αγραφα, τον Ασπροπόταμο, το Πήλιο, και για γενιές μάχονταν με ανταρτοπόλεμο τους Τούρκους. <Είναι κύριοι στα βουνά, χρησιμοποιούν και τη θάλασσα. Οι ελληνικοί βράχοι φτάνουν μέχρι τις ακτές. Και οι Κλέφτες γίνονται και κουρσάροι.Φτάνουν με τα μαύρα πλοία τους στα λιμάνια. Φέρνουν τον τρόμο στους Οθωμανούς, αρπάζουν, τιμωρούν. Γίνονται υπερασπιστές των τυραννισμένων ομογενών τους στις παραθαλάσσιες πόλεις και τα χωριά, γράφει ο Χριστόφορος Περραιβός στα Απομνημονεύματα Πολεμικά.
Ένας απ αυτούς τους καπεταναίους ήταν κι ο Κουτμάνης Κωνσταντίνος. ΄Ηταν καπετάνιος στο Τρίκερι του Πηλίου και παντρεύτηκε την κόρη του Κοψιδάκη που και αυτός πολέμησε με τα καράβια του στον αγώνα κατά των Οθωμανών κατακτητών. Αναδείχθηκε μορφή του τόπου, καπετάνιος και προύχοντας, χρηματοδότης και άκαμπτος αγωνιστής. Ήταν Φιλικός και φίλος του Ανθ. Γαζή. Ήταν απ’ τους πρώτους Τρικεριώτες που μυήθηκαν στην αρχή και βοήθησε πολύ στον αγώνα της Θετταλομαγνησίας. Κατά τον αποκλεισμό του Ευρίπου ήταν διοικητής τεσσάρων πλοίων, ναυμάχησε με τους Τούρκους κοντά στην Αγία Μαρίνα και έπεσε στα χέρια των Ελλήνων μία μονάδα του στόλου που έφερνε τρόφιμα. Τους νίκησε και τους διασκόρπισε αιχμαλωτίζοντας τα πλοία και τα εφόδιά τους. Είχε γίνει ο φόβος και ο τρόμος των Τούρκων. Η γενναιότητα και η φήμη του έγιναν αφορμή να τον κυνηγήσει άγρια η τουρκική κυβέρνηση και μετά από καταδίωξη, να συλληφθεί στο Μπουγάζι του Αη Γιωργιού και να οδηγηθεί στην Κων/πολη στις φυλακές Κιντιλέν. Καταδικάστηκε σε θάνατο και κτίστηκε ζωντανός.
Τα χωριά του Πηλίου επαναστάτησαν πολλές φορές στα μετέπειτα χρόνια προσπαθώντας να λευτερωθούν. Σ΄ ένα απ΄ αυτά τα επαναστατικά κινήματα διακρίθηκε η Μαργαρίτα Μπασδέκη. Υπολογίζουμε πως γεννήθηκε το 1858 στη Μακρινίτσα και συγκαταλέγεται ανάμεσα στις μεταγενέστερες ηρωίδες του Πηλίου που ανδραγάθησε κατά την επανάσταση του Πηλίου το 1878, πολεμώντας επί κεφαλής 70 γυναικών του Πηλίου και τρέποντας σε φυγή τους Τούρκους. Η Μαργαρίτα ήταν 20 ετών όταν ξέσπασε ξανά επανάσταση στο Πήλιο. Βοηθούσε ένα σώμα εθελοντών φοιτητών στους οποίους μετέφερε τρόφιμα και νερό και τους μοίραζε φυσίγγια. Σε μια μάχη εναντίον πολυάριθμων Τούρκων, τον Μάρτιο του 1878, σκοτώθηκε ο αδελφός της και οι Έλληνες άρχισαν να υποχωρούν. Τότε πετάχτηκε η Μαργαρίτα, άρπαξε το τουφέκι του αδελφού της, χτύπησε κάτω το πόδι και φώναξε:«Εγώ γυναίκα είμαι, αλλά θα κάτσω να πολεμήσω» Η επανάσταση εκείνη είχε άδοξο τέλος και η ηρωίδα ξεχάστηκε. Συνέχισε την φτωχική ζωή της στη Μακρυνίτσα. Δούλευε σαν υφάντρα. Δεν παντρεύτηκε ποτέ.Όταν απελευθερώθηκε η Θεσσαλία το 1881, ο βασιλεύς Γεώργιος Α΄ επισκέφθηκε το Βόλο. Τότε η Μαργαρίτα Μπασδέκη παρέδωσε στον βασιλέα τη σημαία της επανάστασης διάτρητη από τις εχθρικές σφαίρες. Το 1905 προσβλήθηκε από γενική παράλυση και από τότε την συντηρούσαν οι συγχωριανοί της. Πέθανε λησμονημένη το 1928 σε ηλικία 70 ετών.
Από τα αρματολίκια του Ολύμπου ονομαστός αρματολός ήταν ο Νικοτσάρας.(1774-1807) Γεννήθηκε στα Γιαννωτά της Ελασσόνας του Ολύμπου το 1774 .Σε ηλικία 18 χρονών, μετά τη δολοφονία του πατέρα του, κατέφυγε στην φιλική προς την οικογένεια του φατρία των Λαζαίων, μαζί με τον αδερφό του Κώστα και με τη βοήθεια τους έγινε αρχηγός του αρματολικιού στο Βλαχολίβαδο και διακρίθηκε για τη φιλοτιμία του, την αφιλοχρηματία του και τα σωματικά του χαρίσματα. Απέδειξε ότι είχε ηγετικά προσόντα όταν βρέθηκε στη δίνη της βεντέτας της οικογένειας του με τον κλεφτοκαπετάνιο Βλαχοθόδωρο και όταν ξεσήκωσε την περιοχή του Ολύμπου, κατά τη διάρκεια του Ρωσοτουρκικού πολέμου τη περίοδο 1792 με 1794, εναντίον των πασάδων της Μακεδονίας. Ακόμα ο ιστορικός Κασομούλης αναφέρει ότι ο Νικοτσάρας είχε επαφές με τον Έλληνα ναύαρχο του ρωσικού ναυτικού, Λάμπρο Κατσώνη, για παράλληλα χτυπήματα από στεριά και θάλασσα στην ευρύτερη περιοχή του Ολύμπου και της Μακεδονίας Το 1804 έλαβε μέρος στην Επανάσταση της Σερβίας με δύναμη 550 ανδρών. Νευροκόπι, Μελένικο, Πράβι (Ελευθερούπολη Καβάλας, ήταν νίκες του „Αετός του Ολύμπου“,) Η δράση του Νικοτσάρα συνεχίστηκε, τόσο στη στεριά όσο και στη θάλασσα. Έγινε υπαρχηγός στον πειρατικό στόλο του Σταθά και πέτυχε καίρια πλήγματα κατά του τουρκικού στόλου στη Μακεδονία και στην Εύβοια. Τον πυροβόλησαν στην παραλία του Λιτόχωρου,το 1807, λίγο μετά τη νίκη του επί ισχυρής δύναμης Τουρκαλβανών στις ακτές της πόλης. Ο Νικοτσάρας πέθανε στο καράβι του και ενταφιάστηκε στη Σκιάθο.
Ενας ακόμη ήρωας, αγωνιστής, αρματολός του Ολύμπου που συμμετείχε στην επανάσταση του 1821 ήταν κι ο Γεωργάκης Ολύμπιος (4.3.1772-9.9.1821) από το Βλαχολίβαδο Ελασσόνας. Τα σωματικά αλλά προπαντός τα πνευματικά του προσόντα τον έκαναν σύντομα να διακριθεί, να αγαπηθεί απ’ όλους και να γίνει πρωτοπαλίκαρο του θείου του, Τόλιου Λάζου που ήταν αρματολός στον ΄Ολυμπο. Το 1804 όταν ξέσπασε η Σερβική Επανάσταση ο Ολύμπιος, συμπαρασύροντας κι άλλους αρματολούς, όπως οι Νικοτσάρας και Καρατάσος, έσπευσε προς βοήθεια. Το 1817 ορκίζεται Φιλικός και το 1820 ο Αλ. Υψηλάντης τον διόρισε Αρχιστράτηγο των επαναστατικών δυνάμεων στη Μολδοβλαχία, χαρακτηρίζοντάς τον ενάρετον, πρόθυμον και άξιον, αγωνιστή της Ελληνικής Επανάστασης.
Στη μάχη του Δραγατσανίου, 7 Ιουνίου 1821, περιέσωσε τη σημαία και τα λείψανα του Ιερού Λόχου με πολύ κόπο και πληρωμένος κι ο ίδιος. ΄Οταν ο Αυστριακός πρόξενος του Ιασίου πρόσφερε στον Ολύμπιο τη βοήθειά του για να διαφύγει σε ρωσικό έδαφος αυτός απάντησε <<Πήρα τα όπλα για να χύσω το αίμα των εχθρών της πατρίδας και όχι για να σώσω τον εαυτό μου. Η ευκαιρία είναι πολύ ευνοϊκή για να τη χάσω>>
«Ανδρείοι Έλληνες! Όλοι μας, ευγενείς, αδελφοί, υποκύψαμε σε μια τρομερή μοίρα. Από τους ομόδοξους γείτονές μας εκείνοι που μας υποσχέθηκαν βοήθεια, μας εγκατέλειψαν, οι άλλοι με συκοφαντίες εχαρακτήρισαν σαν έγκλημα τους αιματηρούς αγώνες μας για τη θρησκεία μας και την ύπαρξή μας. Ψηλά το κεφάλι αδέλφια. Δείξτε πως είστε αντάξιοι των προγόνων σας. Εσώσαμεν εν τούτοις τη τιμήν μας. Η Ευρώπη εγνώρισε τους γιους της Ελλάδας. Η βοήθεια που υποσχέθηκε η Ρωσία έρχεται πολύ αργά για μας… Ας πεθάνωμε κοιτάζοντας άφοβα τον θάνατο στα μάτια. Ζήτω η θρησκεία και η ελευθερία της Ελλάδας! Θάνατος στους βαρβάρους». Ιστορία του Ελ. Εθνους, τ. ΙΒ σ.66,67
Σκοτώθηκε ηρωικά κατά την πολιορκία της Μονής Σέκου, στην Κομητεία Νεάμτς της Μολδαβίας, το Σεπτέμβριο του 1821, όταν ανατίναξε την πυριτιδαποθήκη, για να μην πέσουν, αυτός και οι σύντροφοί του, στα χέρια των Τούρκων.
Πολλοί προγονοί μας για ν΄ αποφύγουν τη σκλαβιά επίσης μετανάστευσαν ακόμη και στην Αφρική. ΄Οπως και ο Καρτάλης Ιωάννης (1842 – 1908) ΄Ηταν Έλληνας πολιτικός και επιχειρηματίας. Γεννήθηκε στην Τσαγκαράδα Πηλίου το 1842. Αδέρφια του ήταν οι Γεώργιος και Αριστείδης Καρτάλης. Αποφοίτησε από το γυμνάσιο της Ζαγοράς και εν συνεχεία μετέβη στην Αίγυπτο, όπου ασχολήθηκε με το εμπόριο βαμβακιού αποκτώντας σημαντική περιουσία.Το 1866 στην Κρήτη, επικεφαλής δικού του σώματος, συμμετείχε στην εκεί εξέγερση, ενώ το 1878 σχημάτισε σώμα 100 ανδρών συμμετέχοντας στις πολεμικές συγκρούσεις της Θεσσαλίας, στη μάχη της Μακρινίτσας 1878 και στον ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897. Στα 1880 εγκαταστάθηκε στην Ελλάδα αναπτύσσοντας πολιτική δράση. Εξελέγη για πρώτη φορά βουλευτής Βόλου στις εκλογές του 1881 και επανεξελέγη σε αυτές του 1885 και του 1887.Εν συνεχεία εγκαταστάθηκε πάλι στην Αίγυπτο για να επανέλθει τελικά στις αρχές του 19ου αιώνα, οπότε και εγκαταστάθηκε μόνιμα στον Βόλο. Στις εκλογές του 1905 εξελέγη βουλευτής Λαρίσης. Το 1907 εξελέγη δήμαρχος Παγασών (Βόλου), θέση στην οποία παρέμεινε μέχρι το 20 Ιουνίου 1908, οπότε και πέθανε. Με την διαθήκη του άφησε εκατό χιλιάδες φράγκα με σκοπό να διατεθούν για την ανέγερση εμπορικής σχολής, η οποία υπάρχει ακόμα και σήμερα και φέρει το όνομά του.Ο φλογερός πατριώτης, διέθεσε χρήματα και τον εαυτό του στην υπηρεσία της πατρίδος.>
Κάθε περιοχή της Θεσσαλίας, κάθε νομός όπως ονομάστηκαν μετά την απελευθέρωσή της, έχει να προβάλει αγωνιστές και ήρωες. Κάθε σπιθαμή απ αυτό το χώμα έχει ποτιστεί με αίμα από τις πολύχρονες προσπάθειες για την αποτίναξη του τουρκικού ζυγού. Οι Θεσσαλοί, μολονότι στρατοπέδευαν ισχυρές οθωμανικές δυνάμεις στη περιοχή, οι οποίες ανά πάσα στιγμή μπορούσαν να δράσουν άμεσα και να καταπνίξουν κάθε απόπειρα εξέγερσης, δεν δείλιαζαν. Το πρώτο επαναστατικό κίνημα στην Ελλάδα σημειώθηκε στο Φανάρι της Καρδίτσας το 1404, ακολούθησε η επανάσταση του μητροπολίτη της Λάρισας Διονυσίου Φιλοσόφου (1600, 1611) και του παπα-Θύμιου Βλαχάβα το 1808»
Ο επαναστάτης και φλογερός πατριώτης Διονύσιος ο Φιλόσοφος ή Σκυλόσοφος δεν γνωρίζουμε πότε ακριβώς και πού γεννήθηκε. Γνωρίζουμε όμως ότι χειροτονήθηκε ιερέας το 1582 στην Κωνσταντινούπολη, έγινε Μητροπολίτης Λάρισας και κατόπιν των Τρικάλων. ΄Ηταν αγωνιστής και υποκινητής του επαναστατικού κινήματος του 1600 στη Θεσσαλία, από τα Τρίκαλα έως την Καρδίτσα και τα γύρω βουνά, ίσως με τη στήριξη των αρματολικών σωμάτων των Αγράφων. Επανειλημμένα έγραψε και ζήτησε βοήθεια από τις πόλεις της Ιταλίας και της Ισπανίας και είχε λάβει υποσχέσεις για βοήθεια. Η εξέγερση απέτυχε , οι Βενετοί και οι Ισπανοί δεν έστειλαν βοήθεια όπως του είχαν υποσχεθεί, και, σε λίγες ημέρες οι Τούρκοι επικράτησαν, εφαρμόζοντας σκληρά αντίποινα. Το 1611 ξεσήκωσε πάλι τους ραγιάδες και απελευθέρωσαν τα Τρίκαλα. Συνεχίσαν κατά των Ιωαννίνων όπου τον συνέλαβαν οι Τούρκοι ύστερα από προδοσία και τον έγδαραν ζωντανό. Η επιχείρηση απέτυχε και αυτό το επαναστατικό κίνημα καταρρευσε. Για το λόγο που τα επαναστατικά κινήματα πνίγηκαν στο αίμα, επονομάστηκε Σκυλόσοφος.
Από την ίδια περιοχή Λαρίσης είναι και ο Περραιβός Χριστόφορος (1773-1863) από τις Επάνω Πούρλες στην αρχαία Περραιβία. ΄Ηταν στρατιωτικός, πολιτικός, αγωνιστής του ΄21, δάσκαλος, στιχουργός και συγγραφέας πολεμικών απομνημονευμάτων. 20 χρονών συναντήθηκε με το Ρήγα στη Βιέννη το 1796. Ο Ρήγας είχε ήδη μια εταιρεία ιδρύσει με μεγαλέμπορους ομογενείς, για να προετοιμάσουν την επανάσταση με μια σφραγίδα με 3 ρόπαλα πλαγίως κείμενα και 3 σταυρούς.<<Υπέρ Πίστεως, Πατρίδος Νόμων και Ελευθερίας>
΄Ετσι όταν αρκετά αργότερα ιδρύθηκε η Φιλική Εταιρεία έγινε μέλος της „Ο Περραιβός εστάλη στους Μανιάτες από την Φιλική Εταιρεία, να τους πείσει ότι είναι Έλληνες και να ξεσηκωθούν και κατάφερε να τους ενώσει λέγοντας ότι τους ενώνει το „όμαιμον, το ομόθρησκον, το ομόγλωσσον, το ομότροπον“ Πολλοί σφετερίστηκαν τη δόξα άλλων, πρόβαλαν στις εφημερίδες της εποχής εσφαλμένες πληροφορίες, γιατί δεν ήταν αυτόπτες μάρτυρες των γεγονότων και είχανε ιδιοτελή συμφέροντα, γράφει στην εισαγωγή στα <Απομνημονεύματα Πολεμικά> που εξέδωσε το 1836. Οι τίμιοι και ανδρείοι οπλαρχηγοί κατεγίνονταν στο να νικούν τον εχθρό, ν ανατρέπουν τα σχέδια, να διαφυλάττουν τις νίκες τους κι όχι να υποχρεώνουν τους τυπογράφους να καταχωρούν τα ονόματά τους στις εφημερίδες.
Εθνεγέρτης και φωτισμένος άνθρωπος ήταν ο Κωνσταντίνος Οικονόμος εξ Οικονόμων.(1780-1857 ) από την Τσαριτσάνη Λάρισας. Από πλούσια και λόγια οικογένεια με έμφυτη ευφυΐα, γονιμότατη φαντασία, σπάνια κρίση και φιλομάθεια. Παντρεύτηκε την Ελένη Στατήρη και απέκτησε 2 παιδιά. Σε ηλικία 22 ετών χειροτονήθηκε ιερέας και διορίστηκε οικονόμος της επισκοπής Ελασσόνος. Ο φλογερός πατριώτης γύριζε στις πόλεις και τα χωριά της Θεσσαλίας και της Μακεδονίας διδάσκοντας. Από το 1809-1819 ανέλαβε σχολάρχης στο Γυμνάσιο της Σμύρνης. Εφάρμοσε την εξατομικευμένη παιδαγωγική. Από το 1819 μεχρι το 1821 δίδαξε στη Μεγάλη του Γένους Σχολή. 26 χρονών φυλακίστηκε ως συμμέτοχος της επανάστασης του παπα-Θύμιου Βλαχάβα. Επανειλημμένα συνελήφθη γιατί συμμετείχε στα επαναστατικά κινήματα. Από το 1832 ο πολύγλωσσος Κωνσταντίνος Οικονόμου περιόδευε την Ευρώπη διδάσκοντας και προτρέποντας τους ομοεθνείς, αλλά και κινούμενος εναντίον της Ιερής Συμμαχίας. Αγωνίστηκε και βραβεύτηκε από Αυτοκράτορες, Ακαδημίες, Πανεπιστήμια με παράσημα, μετάλλια, τίτλους. Κυρίως όμως από τον ελληνικό λαό. Στην κηδεία του τού αποδόθηκαν τιμές Αρχιστράτηγου που έπεσε σε πόλεμο και ενταφιάστηκε στη μονή Πετράκη, στην Αθήνα.
<<΄Οσον ειλικρινέστερα αγαπάς τους πατριώτες σου και την πατρίδα σου, τόσο βεβαιότερον εκπληρώνεις τον νόμον του Θεού>> έγραψε στον λόγο του <Περί αγάπης της πατρίδος >
Σύγχρονός του θεολόγος και κληρικός ήταν ο Θεόκλητος Φαρμακίδης.(1784-1860) κατά κόσμο Θεοχάρης, από τη Νίκαια της Λάρισας. Μεγάλος Έλληνας διδάσκαλος του Γένους, κορυφαίος νεοέλληνας διαφωτιστής, αγωνιστής της Ελληνικής Επανάστασης, λόγιος κληρικός και πρωτοπόρος εφημεριδογράφος. Φοίτησε στη Μεγάλη του Γένους Σχολή στο Ιάσιο και στο Βουκουρέστι χειροτονήθηκε πρεσβύτερος. Διορίστηκε εφημέριος του Ιερού Ναού Αγίου Γεωργίου της ελληνικής παροικίας στη Βιέννη. Μετά τον ιδρυτή Άνθιμο Γαζή μαζί με τον Κ. Κοκκινάκη συνέχισαν την έκδοση του περιοδικού «Λόγιος Ερμής» . Ορκίστηκε μέλος στη Φιλική Εταιρεία και δούλεψε άοκνα για τους σκοπούς της.Ο ευεργέτης του, φιλέλληνας λόρδος Γκίλφορντ, του εξασφάλισε τις σπουδές στο Πανεπιστήμιο του Γκέτινγκεν στη Γερμανία.Με την κήρυξη της Ελληνικής Επανάστασης, τον Μάιο του 1821, ακολούθησε τον πρίγκιπα Δημ.Υψηλάντη στην Ελλάδα. Στην Καλαμάτα εξέδωσε την πρώτη ελληνική εφημερίδα που κυκλοφόρησε σε ελλαδικό έδαφος, με τον τίτλο «Ελληνική Σάλπιγξ». Έλαβε μέρος στις δύο πρώτες Εθνοσυνελεύσεις, διορίστηκε μέλος του Αρείου Πάγου Ανατολικής Ελλάδος, Έφορος της Παιδείας και της Ηθικής Ανατροφής των Παίδων και δίδαξε στην Ιόνιο Ακαδημία της Κέρκυρας. Το 1825 διορίστηκε αρχισυντάκτης της «Γενικής Εφημερίδος της Ελλάδος» Το 1833 διορίστηκε Γραμματέας της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας του Βασιλείου της Ελλάδος. Ο Θεόκλητος Φαρμακίδης υπήρξε πιστός υπερασπιστής των ιδεών του νεοελληνικού διαφωτισμού, που είχε ως βασικό εκφραστή τον Αδαμάντιο Κοραή και ιδιαίτερα ταπεινός στο φρόνημα, ώστε και όταν ακόμη του προσφέρθηκε ο «Μεγαλόσταυρος του Σωτήρος» ως αναγνώριση των υπηρεσιών του στο έθνος δεν αποδέχθηκε την τιμή. Απεβίωσε σε πλήρη ένδεια στην Αθήνα στις 21 Απριλίου 1860.
Πρωτεργάτης του νεοελληνικού διαφωτισμού, ιστορικός και φιλόσοφος ήταν ο Κωνσταντίνος Κούμας. (1777-1836) Γεννήθηκε στη Λάρισα το 1777 από εύπορους γονείς. Τα 10 πρώτα χρόνια της ζωής του τα πέρασε κρυμμένος για να αποφύγει το παιδομάζωμα. Το 1787 κατέφυγαν οικογενειακώς για να αποφύγουν την επιδημία της πανώλης, στον Τύρναβο όπου και μαθήτευσε κοντά στον Ιωάννη Πέζαρο. Ο πόθος του να διδάξει τον έφερε πίσω στην πατρίδα του τη Λάρισα το 1797, κατόπιν στα Αμπελάκια, στη σχολή Τσαρίτσανης. Εκεί δίδασκε ελληνικά και επιστημονικά μαθήματα. Παράλληλα δεν έπαψε να κηρύττει το λόγο του Ευαγγελίου από τον άμβωνα. Συνεργάστηκε με τον Αδ. Κοραή. Περιηγήθηκε τα πανεπιστήμια της Γερμανίας και διδαξε σε φημισμένες σχολές. Στη Βιέννη ολοκληρωσε τη σύνταξη του λεξικού του -του μοναδικού του έργου που κατάφερε να διασώσει- και κατόπιν το εξέδωσε, ενώ αμέσως μετά ασχολήθηκε με τη συγγραφή του< Ιστορία των ανθρωπίνων πράξεων από των αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι το 1831> . Το έργο αυτό που εξέδωσε τον ίδιο χρόνο σε 12 τόμους αποτελεί το σημαντικότερο πνευματικό του δημιούργημα. Ο λόγιος και δάσκαλος του Γένους έχασε τη ζωή του από τη μάστιγα της εποχής του, τη χολέρα το 1836. (Ιωάννου Ζεγκίνη)
Δάσκαλος του Κων. Κούμα ο Ιωάννης Δημητριάδης Πέζαρος.( 1749-1806) Καθηγητής και ιερέας, έδρασε στον Τύρναβο το 18ο αιώνα. Δίδαξε στην Τσαρίτσανη, 1776 στο Λιβάδι και Τύρναβο. Υπήρξε Δάσκαλος του Γένους και Διαφωτιστής της Ελληνικής Επανάστασης. Αρχικά εκπαιδεύτηκε στη σχολή που άκμαζε στην πατρίδα του, κατόπιν στα Γιάννινα και στη συνέχεια στο Άγιο Όρος, όπου και παρακολούθησε μαθήματα της νεότερης φιλοσοφίας. Από εκεί πήγε και δίδαξε, στην Τσαριτσάνη, στην περιώνυμη Σχολή του Τυρνάβου κατά την περίοδο από το 1782 μέχρι 1806. Εκεί ο Πέζαρος χειροτονήθηκε ιερέας το 1790 και τιμήθηκε με το εκκλησιαστικό οφφίκιο του οικονόμου. Μαθητές του υπήρξαν διαπρεπείς λόγιοι, μεταξύ των οποίων και ο Κωνσταντίνος Κούμας. Στον Τύρναβο διατηρούσε κοινόβιο για ξένους και φτωχούς μαθητές. Με λιτότητα και οικονομία, χωρίς να λείπουν τα αναγκαία, συζούσαν πάντα δέκα μέχρι δεκαπέντε ξένοι μαθητές. Από το πρωί μέχρι το βράδυ δίδασκε σ‘ όλες τις τάξεις, που πολλές φορές ανέρχονταν σε επτά. Εξαίρετος ήταν ο χαρακτήρας του, καθώς και ο τρόπος διδασκαλίας του. Η προσωπικότητα του σχολάρχη του Τυρνάβου εκθειάζεται και από πολλούς αξιόλογους λογίους σε επιστολές τους, στις οποίες επισημαίνεται το μέγεθος της ακτινοβολίας του μεγάλου τυρναβίτη δασκάλου.
Εκείνο που χαρακτηρίζει ιδιαίτερα τη Θεσσαλία σε σχέση με τον απελευθερωτικό αγώνα του 1821, σε αντίθεση με άλλα μέρη της Ελλάδας, είναι ότι ενώ για πολλά άλλα μέρη ο αγώνας αυτός είχε ως τελικό αποτέλεσμα την ελευθερία και την ανεξαρτησία τους για μας τους Θεσσαλούς είχε ως αποτέλεσμα σκληρότερη σκλαβιά, χειρότερα βασανιστήρια, περισσότερα θύματα. Ιστορικά καταγράφηκε σύντομος ο ξεσηκωμός του 1821 της Θεσσαλίας, αλλά ήταν τελικά πολύ σημαντικός για την έκβαση της Επανάστασης γιατί οι οθωμανικές στρατιωτικές δυνάμεις απασχολήθηκαν με τις εξεγέρσεις των μερών της Θεσσαλίας για μήνες κι έτσι έδωσαν το χρόνο στους επαναστάτες της Πελοποννήσου να έχουν τις νίκες του πρώτου έτους της επανάστασης.
Προεπαναστατικός ιερωμένος και αγωνιστής που έδωσε το αίμα του για την απελευθέρωση της πατρίδας ήταν ο Παπα-θύμιος Βλαχάβας ( 1770-1809) Γεννήθηκε στο συνοικισμό Τριφύλλι του χωριού Ασπροκκλησιά Καλαμπάκας στα 1770. Είχε χειροτονηθεί ιερέας, αλλά όταν ο πατέρας του πέθανε, τον διαδέχτηκε στο αρματολίκι. Πέτυχε να ενώσει όλους τους αρματολούς της Στερεάς Ελλάδας και ενισχύθηκε και από τα Επτάνησα με τη σύμπραξη των Ρώσων. Επίσης οχύρωσε το μοναστήρι στα Μετέωρα. Οργάνωσε νέα επαναστατική κίνηση στην περιοχή των Χασίων και του Ολύμπου 1808 χωρίς αποτέλεσμα. Με το Γ. Σταθά και το Νικοτσάρα μετά την αποτυχία των επαναστατικών κινημάτων από αρματολοί μεταβάλλονται σε θαλασσόλυκους. Κατέφυγαν στα νησιά Σκιάθο και Σκόπελο και με ορμητήρια μικρούς κόλπους κουρσευαν τα παράλια που κατοικούνταν από Τούρκους. Κατά τη διάρκεια του Ρωσοτουρκικού πολέμου (1806-1807) μαζί με άλλους αρματολούς ενίσχυσε τα ρωσικά στρατεύματα. Μετά την ανακωχή του 1807 ο Σταθάς και άλλοι αρματωλοί κατέφυγαν στη Σκιάθο, δημιούργησαν ένα στολίσκο από 7 πλοιάρια (που τα έβαψαν μαύρα και στα οποία έδωσαν ονόματα όπως Όλυμπος, Ρούμελη, Κασσάνδρα, Μοριάς, Άσπρη Θάλασσα, Μαύρο Καράβι κ.α.) και συνέχισαν τις επιδρομές κατά των Τούρκων.Επίσης να σημειωθεί,μέχρι τότε τα πλοία είχαν τη ρωσική σημαία. Ο Σταθάς την αντικατέστησε με ελληνική δικής του εμπνεύσεως , <<γαλάζιο βάθος και λευκός σταυρός>> .Η μεγάλη Πύλη με τον Σουλτάνο προσπάθησε να τους δελεάσει με χρηματική αμοιβή και με αμνηστία για να σταματήσουν το έργο τους αλλά δεν τα κατάφερε. Καθοριστικό ρόλο έπαιξε το δριμύ ψύχος του 1807 στην διάλυση του στόλου, με αποτέλεσμα να ξαναγυρίσουν στην στεριά να συνεχίσουν τον αγώνα τους. Συνελήφθη και διαμελίστηκε στα Γιάννενα από τον Αλή Πασά και κομμάτια του κρεμάστηκαν στα πλατάνια στην είσοδο της πόλης το 1809.
Σύμφωνα με στοιχεία από το προσφάτως εκδοθέν βιβλίο του κ. Νημά, «Ιστορία και Μνημεία των επαρχιών Τρικάλων και Καλαμπάκας. Από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα», στις 5 Ιουλίου 1821 κηρύχθηκε η Επανάσταση στην περιοχή του Ασπροποτάμου, όπου τα 67 χωριά της κατοικούνταν αποκλειστικά από Έλληνες. Τη γενική αρχηγία στην περιοχή Ασπροποτάμου είχε ο αρματολός Νικόλαος Στορνάρης (ή Στουρνάρας) και μαζί του συντάχθηκαν ο Χριστόδουλος Χατζηπέτρος, ο Γρηγόρης Λιακατάς, ο Αθανάσιος Μάνταλος από τα Χάσια κ.ά.
Ο Νικόλαος Στουρνάρης γεννημένος το 1778 στα Στουρναραίικα Τρικάλων –1826 ήταν οπλαρχηγός στην περιοχή της Αιτωλοακαρνανίας. Το αρματολίκι του στον Ασπροπόταμο υπήρξε θρυλικό. Ο Στουρνάρης έδρασε κατά την Επανάσταση του 1821 κυρίως στη Δυτική Στερεά. Μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία και συμμετείχε στη σύσκεψη των οπλαρχηγών της Στερεάς που έγινε στις αρχές του 1821 στη Λευκάδα. Μετά την καταστολή της Επανάστασης στον Όλυμπο το 1822, ο Στουρνάρης συγκέντρωσε γύρω του όσους επαναστάτες και φιλέλληνες διέφυγαν και συνεργάστηκε με τον Καραϊσκάκη την άνοιξη του 1823, στην αντίσταση εναντίον των Τούρκων που επεδίωκαν το „προσκύνημα“ των αρματολών στη Στερεά και τη Θεσσαλία. ΄Ηταν τότε που ο Κολοκοτρώνης ανησύχησε σοβαρά για την έκβαση της επανάστασης. Πολέμησε στις μάχες εναντίον της στρατιάς του Ομέρ Βρυώνη στη Δυτική Στερεά το 1823 και το 1824 στην Πελοπόννησο, διακριθείς ιδιαίτερα στο Βουργαρέλι το 1824. Υπήρξε ονομαστός για τον πατριωτισμό και την ανδρεία του. Σκοτώθηκε ηρωικά κατά την έξοδο του Μεσολογγίου το 1826.
Ο Γρηγόρης Λιακατάς (1799-1826) ήταν Σαρακατσάνος οπλαρχηγός από τον Ασπροπόταμο Τρικάλων. Ονομάστηκε <<ο Λεωνίδας>> της νεώτερης ιστορίας μας. Αποδείχτηκε Μεγάλος εχθρός του Αλή Πασά. Έπειτα από την μάχη του Κόρμπου τον Αύγουστο του 1823 ο Γ. Λιακατάς άφησε στον Ασπροπόταμο αντικαταστάτη του τον αδερφό του Μήτρο Λιακατα και κατέβηκε στο Μεσολόγγι για να βοηθήσει αφενός, αλλά για να βρίσκεται κοντά στην οικογένεια του αφετέρου, η οποία βρισκόταν στην Κεφαλονιά από τον περασμένο Μάρτιο. Σε μια από τις επιθέσεις των Τούρκων κατά την πολιορκία του Μεσολογγίου έχασε το ένα μάτι. Η προσωρινή κυβέρνηση έδωσε προαγωγή στον Γ. Λιακατά και από Χιλιάρχο τον έκανε στρατηγό.
Στις 28 Φεβρουαρίου το 1826, έπεσε ηρωικά ο πανέμορφος Σαρακατσάνος οπλαρχηγός Λιακατάς Γρηγόρης στην Μάχη του νησιού Ντολμά. Στην παραπάνω μάχη ο Γ. Λιακατάς ήταν επικεφαλής 300 αντρών οι οποίοι ήταν όλοι συγγενείς του και όλοι Σαρακατσαναίοι. Σ αυτή τη μάχη ξεκληρίστηκε όλο το Λιακατέικο σόι 39 τον αριθμό , καθώς και πολλοί Ασπροποταμίτες.
Ας μη λησμονούμε ότι στην πολιορκία του Μεσολογγίου ένα μεγάλο τμήμα των υπερασπιστών του ήταν Θεσσαλοί, με πρώτους και καλύτερους τον Νικολό Στουρνάρη, τον Γρηγόρη Λιακατά και τον επίσκοπο των Ρωγών Ιωσήφ. Και οι τρεις τους θυσιάστηκαν στο Μεσολόγγι, όπως και πολλοί δικοί τους κατά την έξοδο.
Ο Χριστόδουλος Χατζηπέτρος.(1799-1869)Γεννήθηκε στο Βετερνίκο Τρικάλων το 1799. Η καταγωγή του ήταν από την ιστορική οικογένεια Χατζηπέτρου του Ασπροπόταμου. Αναφέρεται ότι η οικογένειά του ανήκε σε δίγλωσσο πληθυσμό που εκτός από την Ελληνική μιλούσαν και την Βλάχικη. Πατέρας του ήταν ο βαθύπλουτος Γεώργιος Χατζηπέτρος. Τον έστειλε στις Σέρρες για να μάθει γράμματα αλλά αυτός διέκοψε τα μαθήματα και πήγε στην Βιέννη. Εκεί συνάντησε τον Ναπολέοντα στον οποίο με συγκίνηση του περιέγραψε τα δεινοπαθήματα που υπέφερε η πατρίδα του και του ζήτησε την βοήθεια των δυνάμεών του. Ο Χριστόδουλος παρέμεινε στην Βιέννη μέχρι που διορίστηκε από τον Αλή πασά γραμματέας του. 2 χρόνια μετά μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία κι από εκείνη την στιγμή, η μόνη του μέριμνα ήταν η απελευθέρωση της πατρίδας του.
Με την έναρξη της επανάστασης άρπαξε και αυτός τα όπλα, και με μεγάλο ενθουσιασμό σχημάτισε δικό του σώμα και πήρε μέρος σε μάχες από άκρη σε άκρη αναζητώντας τους κινδύνους, τις μάχες και τον θάνατο. Διέπρεψε για την ανδρεία του. Το Ασπροπόταμο, η Καλαμπάκα, το Νεόκαστρο, το Μεσολόγγι, είναι ένδοξοι μάρτυρες του ηρωισμού του.Κατά την έξοδο της φρουράς, βγήκε και αυτός από το Μεσολόγγι επικεφαλής τετρακοσίων, με το ξίφος στο χέρι και πέρασε μέσα από τους Τούρκους πολεμώντας και βγήκε σώος και αβλαβής.
Λίγο ύστερα έκανε εκστρατεία στην Αττική και πήρε μέρος σε όλες τις εκεί μάχες. Ανδραγάθησε στην Αράχωβα. Στην φοβερή πανωλεθρία του Φαλήρου σώθηκε ως εκ θαύματος. Και πάλι έτρεξε αναζητώντας νέους θριάμβους, στην Ναύπακτο, στις Θήβες, και στην Μάχη της Πέτρας.
Μετά την επανάσταση υπηρέτησε επί Καποδίστρια και επί Όθωνα με βαθμό στρατηγού, και ως υπασπιστής του βασιλιά. Το 1854 ο Όθων του ανέθεσε την αρχηγία της εκστρατείας κατά την Θεσσαλία. Η εκστρατεία εκείνη, αν και άθλια προετοιμασμένο και τελικά αποτυχημένο κίνημα, απέδειξε ότι ο Χατζηπέτρος ακόμα ήξερε να πολεμάει. Στη μάχη του Λουτρού, στην πεδιάδα της Καρδίτσας και κοντά στα Μεγάλα Καλύβια αντιτάχτηκε κατά δεκαπλασίων εχθρών, αλλά ουδέποτε υποχώρησε, ούτε και λιγοψύχησε. Στην Καλαμπάκα με 1000 άνδρες περίπου κατάφεραν και νίκησαν πολλαπλάσιους Τουρκοάραβες, όμως στην Τρίκκη οι Γάλλοι και οι Άγγλοι διαμεσολαβητές σταμάτησαν την προέλασή τους και ο στρατός επέστρεψε στο ελεύθερο ελληνικό κράτος και οι Θεσσαλοί παρά τη νίκη τους παρέμειναν δυστυχώς υπόδουλοι του Σουλτάνου. Μετά από την έξωση συνόδευσε τον Όθωνα στην Βαυαρία, επέστρεψε όμως στην Ελλάδα. Ο Βασιλιάς Γεώργιος τον διόρισε και πάλι επίτιμο υπασπιστή του. Πέθανε από αποπληξία στην Αθήνα στις 29 Οκτωβρίου 1869 χωρίς να προλάβει την απελευθέρωσή της Θεσσαλίας.
Ο πιο γνωστός όμως ήρωας των επαναστατικών χρόνων με Θεσσαλική καταγωγή που πολέμησε και έδωσε τη ζωή του κατά την επανάσταση του 1821 ήταν ο Γεώργιος Καραϊσκάκης.
Είχε γεννηθεί στο Μαυρομάτι Καρδίτσας το 1780 ή 1782 κοντά στο μοναστήρι του αη Γιώργη απ τη Ζωή Ντιμισκή, που υπηρετούσε στο μοναστήρι, και το αρματολό Δημήτρη Καραΐσκο που ποτέ δεν τον νοιάστηκε. <ο γιος της καλογριάς> 8χρονος έμεινε ορφανός. Δεν ζήτησε ποτέ τίποτα από κανένα και δέχτηκε τη μοίρα του. Έβλεπε τους κλέφτες με τα χρυσοΰφαντα γελέκα τους, με το σελάχι και τις πιστόλες τους και ο μικρός Καραΐσκος ονειρευόταν να τους μοιάσει στην παλικαριά και αξιοσύνη. Στα 15 του εγκατέλειψε την οικογένεια Σαρακατσάνων που τον μεγάλωσε και σχημάτισε κλέφτικη ομάδα από συνομηλίκους του. Τρία χρόνια αργότερα έπεσε στα χέρια του Αλή Πασά, των Ιωαννίνων που εκτιμώντας τον ισχυρό του χαρακτήρα τον προσέλαβε στη σωματοφυλακή του. Εκεί έμαθε τη στρατιωτική τέχνη, αλλά και στοιχειώδη γράμματα, γραφή και ανάγνωση.
Ακολούθησε τον Αλή Πασά στην εκστρατεία του κατά του Πασά του Βιδινίου Πασβάνογλου και ήρθε σε μυστικές διαπραγματεύσεις μαζί του. Περί το 1804 τον εγκατέλειψε κι ενώθηκε με το σώμα του Κατσαντώνη. ΄Εγινε πρωτοπαλίκαρό του.Παντρεύτηκε την Γκόλφω Ψαρογιαννοπούλου, κι απόκτησε δύο κόρες κι ένα γιο, το στρατιωτικό και πολιτικό Σπυρίδωνα Καραϊσκάκη (1826-1898)
Στις 15 Ιανουαρίου του 1823, ο Καραϊσκάκης σημείωσε την πρώτη του μεγάλη νίκη κατά των Τούρκων στη Μάχη του Σοβολάκου. Στα μέσα του 1823 προήχθη σε στρατηγό, αλλά η υγεία του επιδεινώθηκε από τη φυματίωση και κατέφυγε στο μοναστήρι του Προυσού.
Κατά τη διάρκεια του πρώτου εμφυλίου πολέμου, που η ασυνεννοησία των πολιτικών με τους στρατιωτικούς , η υπεροψία και η υποκίνηση των ξένων, έβαλαν σε κίνδυνο την επανάσταση, ο Μαυροκορδάτος τον κατηγόρησε για εσχάτη προδοσία και δικάστηκε στο Αιτωλικό (1 Απριλίου 1824). Αποστερήθηκε όλων των αξιωμάτων του. Απ’ το Αιτωλικό προς το Βάλτο ξεκίνησε με 80 παλικάρια, που τον κουβαλούσαν στο ξυλοκρέβατο, αλλά από κάθε επαρχία τόσοι πολλοί τον ακολούθησαν που στο τέλος μαζεύτηκαν 1500 παλικάρια. Από το Καρπενήσι ζήτησε συγγνώμη από το Μαυροκορδάτο, αλλά δεν εισακούστηκε. Τότε τον Δεκέμβριο του 1824 συμμετείχε στο ρουμελιώτικο σώμα που εκστράτευσε στην Πελοπόννησο, με σκοπό να βοηθήσει τους «κυβερνητικούς» στη διαμάχη τους με τους «αντικυβερνητικούς» (δεύτερος εμφύλιος πόλεμος). ΄Ελάβε μέρος στο πλιάτσικο στην περιοχή των Καλαβρύτων, κάτι που αποτελεί μία από τις ατυχέστερες στιγμές του ήρωα.
Στο Ναύπλιο ζήτησε απ την κυβέρνηση οικονομική ενίσχυση για ν απελευθερώσει την Αν. Στερεά. Πολλές φορές χρησιμοποιούσε, το <<κόλπο>> όπως έλεγε για να πετύχει το σκοπό του. Εκεί, ενώ με τον Ζαΐμη ήταν εχθροί, αφού του είχε λεηλατήσει το σπίτι στα Καλάβρυτα, αγκαλιάστηκαν για χάρη της πατρίδας. Κι όταν ο Υδραίος Μπουντούρης του είπε
– Καραϊσκάκη δεν έκανες το χρέος σου προς την πατρίδα όσο έπρεπε. Ο Θεός να σε φωτίσει να το κάνεις από δω και πέρα.
– Δεν το αρνούμαι. Όταν θέλω γίνομαι άγγελος κι όταν πάλι θέλω, γίνομαι διάβολος. Από δω και πέρα θα γίνω άγγελος.
Τον Ιούλιο του 1826 διορίστηκε αρχιστράτηγος της Ρούμελης και νίκησε τους Τούρκους στο Χαϊδάρι. Εκείνη την εποχή πέθανε άρρωστη και η πανέμορφη γυναίκα του, αφήνοντας ορφανά τα παιδιά του. Παρότι σοβαρά άρρωστος, επιχείρησε εκστρατεία προς τη Δόμβραινα τον Οκτώβριο για να αποκόψει τον ανεφοδιασμό του Κιουταχή που πολιορκούσε την Ακρόπολη. Εκκαθάρισε την περιοχή και στις 24 Νοεμβρίου του 1826 στην Αράχωβα, σε μία πολυήμερη μάχη νίκησε, στο Κερατσίνι (4 Μαρτίου 1827) και στο μοναστήρι του Αγίου Σπυρίδωνα (13 Απριλίου). Στις 23η Απριλίου 1827, ανήμερα της ονομαστικής του εορτής, μετά από πυροβολισμό στο στρατόπεδο του Φαλήρου έχασε τη ζωή του.
Ο Καραϊσκάκης ήταν αδύνατος, φιλάσθενος, μέτριος το ανάστημα, ατίθασος, οξύθυμος, βωμολόχος και υβριστής. Αλλά είχε χαλύβδινη θέληση, δύναμη σκέψης και κριτικής, έπαιρνε γρήγορα αποφάσεις και τις εκτελούσε. Εμψύχωνε ατρόμητος και σύμπασχε με τα παλικάρια του. Με μία λέξη, ήταν ηγέτης. Άλλο ζήτημα αν, όπως έλεγε ο ίδιος, ο χαρακτήρας του τον έκανε να είναι άλλοτε άγγελος και άλλοτε διάβολος.
΄Ενας ήρωας από την περιοχή της Καρδίτσας ήταν και ο Αθανάσιος Τσάκας (1789-1851) με καταγωγή από το Μοναστηράκι Αγράφων. Πολύ νέος, ήταν συμπολεμιστής του Κατσαντώνη και διακρίθηκε για την ανδρεία του. Μετά το θάνατο του Κατσαντώνη βρέθηκε στο πλευρό του Καραϊσκάκη, κι έγινε ο φύλακας άγγελός του, σ΄όλη τη διάρκεια της Επανάστασης , τον οποίο έσωσε από βέβαιο θάνατο στη μάχη των στενών του Σοβολάκου. Ο θρυλικός „γιος της καλόγριας“ μάλιστα, τον χαρακτήρισε ως έναν από τους γενναιότερους Αγραφιώτες. Μετά το τέλος του Αγώνα, αποσύρθηκε στον Παρνασσό, όπου ασχολήθηκε με την κτηνοτροφία. Στο ορεινό του καταφύγιο, τον επισκέφθηκαν ο Όθωνας με την Αμαλία, προτρέποντάς τον να υποβάλει αίτηση για να ανταμειφθεί για όσα πρόσφερε στην Επανάσταση. Όμως ο Τσάκας αρνήθηκε κατηγορηματικά και τους είπε ότι δεν ήθελε καμία αμοιβή για τις υπηρεσίες του προς την πατρίδα.
Πάρα πολλοί αγωνιστές με καταγωγή από τη Θεσσαλία, βρέθηκαν στην ελεύθερη τότε Πελοπόννησο και Στερεά σαν δημότες των απελευθερωμένων πόλεων.Ας μη ξεχνάμε ότι η απελευθέρωση της Θεσσαλίας ήρθε 50 χρόνια περίπου αργότερα. Είναι πολύ δύσκολο να εντοπιστούν αυτοί οι ήρωες γιατί πολλές φορές δεν δήλωναν την καταγωγή τους, εφόσον η Θεσσαλία δεν είχε ακόμη ελευθερωθεί.
΄Ετσι κι ο Χάιτας Κώστας με καταγωγή από τον Αλμυρό πολέμησε με τον Ιερό Λόχο στη Βλαχία ως σημαιοφόρος του Αλέξανδρου Υψηλάντη. Ακολούθησε τον αρχηγό του στην Τρίπολη, στο Ναύπλιο και στην Κόρινθο. Το 1822 πληγώθηκε. Το 1823 βρέθηκε στη μάχη στο Τρίκερι. Το 1824 πολέμησε δίπλα στον Οδυσσέα Ανδρούτσο. Το 1825 στη μάχη του Νεοκάστρου και το 1826 με τον Καραϊσκάκη στις μάχες Χαϊδάρι, Αράχωβα και Πειραιά. Τιμήθηκε με το βαθμό του υπολοχαγού.»
Θα ήταν παράλειψη να μην αναφερθώ και στους Νεομάρτυρες. Ιερωμένοι όλων των βαθμίδων και λαΐκοί που θανατώθηκαν από τους Τούρκους, άνδρες και γυναίκες, μορφωμένοι και αμόρφωτοι, επαγγελματίες και βιοπαλαιστές, ακόμη και αμούστακα παιδιά, όπως οι
Οσιομάρτυς Νικόδημος εκ Μετεώρων· που εμαρτύρησε για την πίστη, στις 16 Αυγούστου 1551.
΄Αγιος Μιχαὴλ εξ Αγράφων· που μαρτύρησε στη Θεσσαλονίκη στις 21 Μαρτίου 1544.
Εν έτει 1617 Μαΐου 16 , εμαρτύρησεν ο άγιος Νικόλαος στα Τρίκαλα
Ο ΄Αγιος Κυπριανὸς απὸ τα ΄ Αγραφα· που αποκεφαλίσθηκε στο Φανάρι της Κωνσταντινουπόλεως, στις 5 Ιουλίου 1679.
Ο ΄Αγιος Σταμάτιος εκ Βόλου· που εσφαγιάσθη στην Κωνσταντινούπολη, στις 16 Αυγούστου 1680.
Ο ΄Αγιος Τριαντάφυλλος εκ Ζαγοράς· που εμαρτύρησε για την πίστη, στις 8 Αυγούστου 1680
Ο ΄Αγιος Απόστολος από τον ΄Αγιο Λαυρέντιο Πηλίου· που αποκεφαλίσθηκε στην Κωνσταντινούπολη, στις 16 Αυγούστου 1686.
Ο ΄Αγιος Νικόλαος εκ Μαγνησίας· που υπέστη φρικτὰ βασανιστήρια για την πίστη, στις 24 Ἀπριλίου 1796.
Ο Οσιομάρτυς Γεδεὼν εκ Θεσσαλίας· που εμαρτύρησε για την πίστη στον Τύρναβο, στις 30 Δεκεμβρίου 1818 και ο άγιος Γεώργιος ο Ραψανιώτης το 1818.
Ο Συναξαριστής Νεομαρτύρων (εκδ. Ορθόδοξη Κυψέλη) και ο άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης στο Νέον Μαρτυρολόγιον, συγκεντρώνουν περίπου 190 μαρτύρια αγιοκαταταχθέντων Νεομαρτύρων. Αλλά οι χριστιανοί που μαρτύρησαν εκείνα τα χρόνια είναι χιλιάδες, που << για του Χριστού την πίστη την αγία και της πατρίδος την ελευθερία>> καταφρονούσαν τον πλούτο, τη δόξα και κάθε άλλη σωματική απόλαυση . Ήταν όλοι γενναίες ψυχές! <<Η παρουσία τους ισοδυναμεί με θαύμα παρόμοιον ωσάν να βλέπει τινάς, μέσα εις την βαθύτατην νύκτα, ημέραν και ήλιον. Εν τω καιρω της αιχμαλωσίας, να βλέπη ελευθερίαν…>> έγραψε ο άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης.
Αλλά και όλα αυτά τα παιδιά τα χριστιανόπουλα που με το παιδομάζωμα εξισλαμίστηκαν και στελέχωσαν τα τάγματα των Γενιτσάρων και τα χαρέμια των πασάδων, ο ιστορικός Κων. Παπαρρηγόπουλος τα υπολογίζει σε 1 εκατομμύριο.
Αποκρυσταλλωμένα άστρα οι επώνυμοι ήρωες στο στερέωμα της Νεότερης Ιστορίας μας. Αλλά και διάχυτος Γαλαξίας οι αφανείς ήρωές της. Αξεχώριστα, αστεφάνωτα αστέρια, αδιαμαρτύρητα θαμμένοι στο <<Τμήμα Χειρογράφων και Ιστορικών Αρχείων>> της Εθνικής μας βιβλιοθήκης. 25.000 ατομικοί φάκελοι αμνημόνευτων Αγωνιστών του 1821. Είναι τα Ιερά κειμήλιά μας κι αυτά.
Αυτοί οι πρόγονοί μας μας καλούν να ψάξουμε γι αυτούς και απ την αφάνεια να τους φέρουμε δίπλα μας. Τα μέσα ηλεκτρονικής δικτύωσης σήμερα, εύκολα προσβάσιμα και χρηστικά φέρνουν την έρευνα στο χέρι μας! Ας χρησιμοποιήσουμε λίγο από το χρόνο μας , στην έρευνα αυτών των αφανών αγωνιστών των επαναστατικών χρόνων και, πού ξέρετε, μπορεί να ανακαλύψετε και κάποιον προπάππο σας ανάμεσά τους!
΄Ενα ατέλειωτο πάνθεον ηρώων και αγωνιστών με καταγωγή από τη Θεσσαλία που δεν μπορεί να χωρέσει σ αυτές τις σελίδες, που σαν μνημόσυνο για τις ψυχές τους δημοσιεύσαμε αυτή την έρευνα.
Μια πρώτη λίστα όπου αναγράψαμε τα ονοματεπώνυμα και τον τόπο καταγωγής όσων αγωνιστών και ηρώων συναντήσαμε σ΄αυτήν, ακολουθεί μετά το τέλος του άρθρου.Η πλούσια βιβλιογραφία και οι σύνδεσμοι που χρησιμοποιήσαμε σ΄αυτή την έρευνά μας είναι στη διάθεσή σας στο τέλος επίσης της δημοσίευσης.
Οι αγώνες τους και το αίμα που έχυσαν για να μαστε εμείς σήμερα ελεύθεροι < γιατί συλλογάται καλά , όποιος λεύτερα συλλογάται> όπως είπε και ο Ρήγας, αξίζουν την ευγνωμοσύνη μας και την υπόσχεση να διαφυλάξουμε όχι μόνο τα πάτρια ημών εδάφη ακέραια, αλλά και τα ιδανικά για τα οποία θυσιάστηκαν.
Πατρίδα! Θρησκεία! Οικογένεια!
Γιατί είναι το χρέος μας απέναντί τους!
Γιατί είμαστε περήφανοι που τους έχουμε προγόνους!
ΠΙΝΑΚΕΣ
| ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ | ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΑΤΑΓΩΓΗΣ | ΝΟΜΟΣ |
| ΑΓΙΟΙ ΜΑΡΤΥΡΕΣ ΜΕ ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΑΠΟ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΙΑ | ||
| άγιος Απόστολος ο νέος (16.08.1686) | ΄Αγιος Λαυρέντιος | Μαγνησία |
| άγιος Γεδεών (30.12.1818) | Τύρναβος | Λάρισα |
| άγιος Γεώργιος ο Ραψανιώτης(1818) | Ραψάνη | Λάρισα |
| άγιος Κυπριανός (5.07.1679) | ΄Αγραφα | Λάρισα |
| άγιος Μιχαήλ (21.03.1544) | ΄Αγραφα | Λάρισα |
| άγιος Νικόδημος(16.08.1551) | Μετέωρα | Καρδίτσα |
| άγιος Νικόλαος (24.04.1796) | Μαγνησία | |
| άγιος Σταμάτιος(16.08.1680) | Βόλος | Μαγνησία |
| άγιος Τριαντάφυλλος (08.08.1680) | Ζαγορά | Μαγνησία |
| ΑΓΩΝΙΣΤΕΣ ΜΕ ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΑΠΟ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΙΑ | ||
| Αθανασίου Πανάγος | Πλάτανος | Μαγνησία |
| Ακρίβαινα | Μακρινίτσα | Μαγνησία |
| Αλβανιτόγιαννης Γιάννης | Ζαγορά | Μαγνησία |
| Αλεξανδρόπουλος Δημήτριος | Σμόκοβο | Καρδίτσα |
| Αλεξοχρήστος Γεώργιος | Πλάτανος | Μαγνησία |
| Αρμυριώτης Κωνσταντίνος | Αλμυρός | Μαγνησία |
| Αρμυριώτης Παναγιώτης | Αλμυρός | Μαγνησία |
| Βασδέκης Μήτρος | Μακρινίτσα | Μαγνησία |
| Βελέντζας Ιωάννης(Δούμας) | Πτελεός | Μαγνησία |
| Βελέτζας Αχιλλέας | Αλμυρός | Μαγνησία |
| Βελέτζας Θρασύβουλος | Αλμυρός | Μαγνησία |
| Βέρνης | Αλμυρός | Μαγνησία |
| Βλαχάβας Παπα θύμιος | Τρίκαλα | Τρίκαλα |
| Βογιατζή | Πήλιο | Μαγνησία |
| Γαζής ΄Ανθιμος | Μηλιές | Μαγνησία |
| Γαλανός | Αλμυρός | Μαγνησία |
| Γαρέφης | Πήλιο | Μαγνησία |
| γερο Φουντούκης | Ανάβρα | Μαγνησία |
| Γεωργιάδης Κωνσταντίνος | Σούρπη | Μαγνησία |
| Γεωργίου | Αλμυρός | Μαγνησία |
| Γιαννακόπουλος Αναστάσιος | Λάρισα | Λάρισα |
| Γίδας Νικόλαος | Νεοχώρι Πηλίου | Μαγνησία |
| Γρηγορίου Γεώργιος | Μιτζέλα | Μαγνησία |
| Γριζάνος | Παλιά Μιτζέλα | Μαγνησία |
| Δημητριάδης-Πέζαρος Ιωάννης | Τύρναβος | Λάρισα |
| Δήμου Γιάννης | Πήλιο | Μαγνησία |
| Δημουλάς | Αλμυρός | Μαγνησία |
| Διονύσιος ο Φιλόσοφος | Ανδρίτσαινα | Λάρισα |
| Ζάγουρας Δήμος | Ζαγορά | Μαγνησία |
| Ζάγουρας Νίκος | Ζαγορά | Μαγνησία |
| Ζήτρος | Ελασσόνα | Λάρισα |
| Ζορμπάς Γιώργης | Προμύρι Πηλίου | Μαγνησία |
| Ζορμπάς Γιώργης | Πήλιο | Μαγνησία |
| Ιωσήφ επίσκοπος Ρωγών | Τσαριτσάνη | Λάρισα |
| Καλαμιδαίοι | Αμαλιάπολη | Μαγνησία |
| Καλαμίδας Δημήτρης | Παλιά Μιτζέλα | Μαγνησία |
| Καραγιάννης Γιάννης | Τσαρίτσαινα | Λάρισα |
| Καραγιαννόπουλος Γιώργης | Ζαγορά | Μαγνησία |
| Καραδήμος Φράγγος | Πλάτανος | Μαγνησία |
| Καραΐσκάκης Γεώργιος | Μαυρομάτι | Καρδίτσα |
| Καρακάσης Δημήτριος | Λάρισα | Λάρισα |
| Καρακίτσος | Λάρισα | Λάρισα |
| Καρπέτης | Αλμυρός | Μαγνησία |
| Καρτάλης Ιωάννης | Τσαγκαράδα | Μαγνησία |
| Κασσαβέτης Αλέξανδρος | Ελασσόνα | Λάρισα |
| Κατσικάς Χρήστος | Νεοχώρι Πηλίου | Μαγνησία |
| Κομητάς Στέφανος | Κωφοί Αλμυρού | Μαγνησία |
| Κοντογιανναίοι | ΄Αγραφα | Καρδίτσα |
| Κοντονίκος | Μακρινίτσα | Μαγνησία |
| Κοτζαμάνης | Πήλιο | Μαγνησία |
| Κούμας Κωνσταντίνος | Λάρισα | Λάρισα |
| Κουτμάνης Κωνσταντίνος | Τρίκερι | Μαγνησία |
| Κυριαζόπουλος Γεώργιος | Αλμυρός | Μαγνησία |
| Κωνσταντάς Γρηγόριος | Μηλιές | Μαγνησία |
| Λαζαίοι | ΄Ολυμπος | Λάρισα |
| Λαρσινός Δημήτριος | Λάρισα | Λάρισα |
| Λιακατάς Γρηγόρης | Ασπροπόταμο | Τρίκαλα |
| Λιλής Μαργαρίτης | Πλάτανος | Μαγνησία |
| Μακρυγιάννης Αντώνης | Μάραθος | Μαγνησία |
| Μακρυθανάσης | Κίσσαβος | Λάρισα |
| Μακρυπούλιος | Κίσσαβος | Λάρισα |
| Μάρας | Πήλιο | Μαγνησία |
| Μηλιώνης Χρήστος | Ελασσόνα | Λάρισα |
| Μολότζος Νικόλαος | ΄Ολυμπος | Λάρισα |
| Μολότσος Μανώλης | ΄Ολυμπος | Λάρισα |
| Μπασδέκη Μαργαρίτα | Μακρυνίτσα | Μαγνησία |
| Μπασδέκης Ζήσιμος | Πήλιο | Μαγνησία |
| Μπασδέκης Κυριάκος | Μακρινίτσα | Μαγνησία |
| Μπασδέκης Παναγής | Μακρινίτσα | Μαγνησία |
| Μπιζιώτης | Κίσσαβος | Λάρισα |
| Μπουκουβαλαίοι | ΄Αγραφα | Καρδίτσα |
| Νικολάου Ιωάννης | Αλμυρός | Μαγνησία |
| Νικολάου/ Χατζηνικολάου Ιωάννης | Πήλιο | Μαγνησία |
| Νικοτσάρας | Γιαννωτά Ολύμπου | Λάρισα |
| Ξύδης Γεώργιος | Πλάτανος | Μαγνησία |
| Οικονόμος Κωνσταντίνος εξ Οικονόμων | Τσαριτσάνη | Λάρισα |
| Ολύμπιος Γιωργάκης | Βλαχολείβαδο Ελασσόνας | Λάρισα |
| Πάγκαλος Κυριακός | Τύρναβος | Λάρισα |
| Παλληκαράς Κωνσταντίνος | Σούρπη | Μαγνησία |
| Παναγιωτόπουλος Χρήστος | Αλμυρός | Μαγνησία |
| Παπαδημητρίου παπα-Μακάριος | Νίκαια | Λάρισα |
| Παπάζογλου Δημήτρης | Ανάβρα | Μαγνησία |
| Παπαθανάσενα Μητριάννα | Μακρινίτσα | Μαγνησία |
| Παπακόμνος Θανάσης | Σούρπη | Μαγνησία |
| Παπαντωνίου Δημήτριος | Μιτζέλα | Μαγνησία |
| Παρίσης Βασιλείου | Φάρσαλα | Λάρισα |
| Περραιβοί | Ελασσόνα | Λάρισα |
| Περραιβός Χριστόφορος | Πάνω Πούρλες Περραιβία | Λάρισα |
| Πετρόπουλος Παρίσης | Μιτζέλα | Μαγνησία |
| Πλιάτσικας Βασίλειος | Λάρισα | Λάρισα |
| Σακελίωνας Αναγνώστης | Κοκκοτοί | Μαγνησία |
| Σακελίωνας Κωνσταντίνος | Κοκκοτοί | Μαγνησία |
| Σακελλαρίδης | Πήλιο | Μαγνησία |
| Σαμαράς Παρίσης | Αλμυρός | Μαγνησία |
| Σκαρλάταινα | Μακρινίτσα | Μαγνησία |
| Σκυλοδημαίοι | ΄Ολυμπος | Λάρισα |
| Σουίπαινα | Μακρινίτσα | Μαγνησία |
| Σπανός Νικόλαος | Φάρσαλα | Λάρισα |
| Σταμούλης | Πήλιο | Μαγνησία |
| Στέφος Αντώνης | Ζαγορά Πηλίου | Μαγνησία |
| Στουρνάρης Νικόλαος | Στουρναραϊικα | Τρίκαλα |
| Ταμπάκης Πούλιος | Τσαρίτσαινα | Λάρισα |
| Τασούλας Πάνος | Ανάβρα | Μαγνησία |
| Τζίμας ή Τζαγκαδούλης Δημήτριος | Λάρισα | Λάρισα |
| Τζιοβάρας Νικολός | Λάρισα | Λάρισα |
| Τσάκας Αθανάσιος | Μοναστηράκι Αγράφων | Καρδίτσα |
| Τσαραίοι | ΄Ολυμπος | Λάρισα |
| Τσαχίλας | Κίσσαβος | Λάρισα |
| Τσεκούρας | Κίσσαβος | Λάρισα |
| Τσιλιμίγκος Γεώργιος | Μιτζέλα | Μαγνησία |
| Φαρμακίδης Θεόκλητος | Νίκαια | Λάρισα |
| Φεραίος Ρήγας ο Βελεστινλής | Βελεστίνο | Μαγνησία |
| Φιλιππίδης Δανιήλ | Μηλιές Πηλίου | Μαγνησία |
| Φιλίππου Ελευθέριος | ΄Αγραφα | Τρίκαλα |
| Φούντας Γιώργος | Ανάβρα | Μαγνησία |
| Φυτάλης | Πήλιο | Μαγνησία |
| Χάιτας Κώστας | Αλμυρός | Μαγνησία |
| Χάιτας Νικόλαος | Λάρισα | Λάρισα |
| Χαλδούπης Δημήτριος | Φάρσαλα | Λάρισα |
| Χατζηπέτρος Χριστόδουλος | Βετέρνικο | Τρίκαλα |
| Χατζηρήγας Δημήτρης | Μακρινίτσα | Μαγνησία |
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΝΕΩΤΕΡΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ, σκόρπια θέματα ελληνικής ιστορίας,ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 16, 2014 ,ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ ΜΠΑΣΔΕΚΗ: μια ξεχασμένη ηρωίδα του Πηλίου
thessaliatv.gr Η συμβολή της Θεσσαλίας στην Επανάσταση 1821, 24.03.2016 ΣΠΑΝΟΣ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΣ
΄Αγνωστοι Θεσσαλοί Κλεφταρματωλοί αγωνιστές κατά την Επανάσταση 1821. Κώστας Σπανός (βιβλίο)
<Οι Θεσσαλοί στην Επανάσταση του 1821> Κώστας Σπανός εκδότης του <Θεσσαλικού Ημερολογίου>22.02.2020, 8:45
Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΙΣ Διονυσίου Κόκκινου.σ. 14, 15, 34, 37, 38, 62, 63
ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΜΑΤΑ ΠΟΛΕΜΙΚΑ Περραιβός Χριστόφορος
Ένθετο εφημερίδας Ελευθεροτυπία, Ε/Ιστορικά – Οι οπλαρχηγοί της Στερεάς Ελλάδας, 29 Νοεμβρίου 2001
<Η συμμετοχή της περιοχής του Αλμυρού στον απελευθερωτικό αγώνα του 1821>, Φιλάρχαιος Εταιρεία Αλμυρού, Άρθρα 25 Μαρτίου 2015, Βίκτωρ Κ. Κοντονάτσιος https://www.filarxaiosalmyrou.gr/ 13.3.21
Περιοδικό< Η Δράση μας>, έτος 2013, τ.507 σ.100
< Χάρτα της Ελλάδος>Περιοδικό Προς τη ΝΙΚΗ Φεβρουάριος 2021, τεύχος 850, σ. 58,59
<Λόγος προτρεπτικός Οικονόμου> περιοδικό <η Δράσις μας> Έτος 2007 τ.427 σ.5-6
Περιοδικό <Η Δράσις μας> έτος 2007, τ. 454 σ.12
<Γεώργιος Καραισκάκης> Ανασ. Βλαχοπούλου,περιοδ. Ο Κόσμος της Ελληνίδος, τ. Μάρτιος 2011, σ.93-95
( ΛΑΜΠΡΟΥ Κ. ΣΚΟΝΤΖΟΥ Θεολόγου – Καθηγητού) https://www.impantokratoros.gr/730A1151.el.aspx/ 12.03.2021
https://www.hellenicparliament.gr/UserFiles/f3c70a23-7696-49db-9148-f24dce6a27c8/1822-1935.pdf
https://www.larissanet.gr/2020/02/22/oi-thessaloi-stin-epanastasi-tou-1821/
https://ellinwnpaideia.blogspot.com/2019/03/blog-post_8.html
http://www.thessaliko.gr/pages/000-2012-03-25_panepistimio_volos
https://chilonas.com/2018/10/08/https-wp-me-p1op6y-cta/
http://anolehonia.blogspot.com/2012/03/4.html